Pages Menu
Categories Menu
Zespół stopy cukrzycowej

Zespół stopy cukrzycowej

Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, zaliczaną do jednej z epidemii XXI wieku. Jednym z najczęstszych jej powikłań jest zespół stopy cukrzycowej.

Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi jest przyczyną poważnych zmian w ścianach dużych i małych naczyń krwionośnych (makro-i mikroangiopatie). Zmiany te przyczyniają się do ich uszkodzenia, a co za tym idzie większej podatności na choroby układu sercowo-naczyniowego. Uszkodzenia małych naczyń prowadzą do powstawania zmian w obrębie oka (retinopatia), upośledzenia funkcji nerek (nefropatia) lub uszkodzeń układu nerwowego. Wynikiem uszkodzenia dużych naczyń jest jedno z najpowszechniej występujących powikłań cukrzycy, czyli zespół stopy cukrzycowej. Światowa Organizacja Zdrowia WHO (World Health Organization) definiuje zespół stopy cukrzycowej jako obecność infekcji, owrzodzenia, destrukcji tkanek głębokich z obecnością cech neuropatii oraz niedokrwienia o różnym stopniu zaawansowania.

Odmiany

Najczęstszym obrazem klinicznym stopy cukrzycowej jest owrzodzenie zlokalizowane na części podeszwowej lub grzbietowej stopy. Owrzodzeniu może towarzyszyć deformacja stopy. Zespół stopy cukrzycowej występuje w dwóch odmianach: neuropatycznej i niedokrwiennej.

Dla neuropatycznej stopy cukrzycowej charakterystyczny jest długi czas trwania hiperglikemii, a także występowanie innych przewlekłych powikłań cukrzycy, takich jak retinopatia i nefropatia. Inne cechy charakterystyczne dla stopy cukrzycowej to: brak bólu lub ból słaby, zaburzenia czucia, prawidłowa ciepłota stopy, wyczuwalne tętno na stopie, owrzodzenie zlokalizowane na podeszwie.

W przypadku stopy niedokrwiennej stwierdza się inne czynniki ryzyka miażdżycy, takie jak zwiększone stężenia lipidów we krwi, a także współistnienie choroby niedokrwiennej serca, zawału serca lub udaru mózgu. Inne cechy stopy niedokrwiennej to: bardzo silny ból, prawidłowe czucie, stopa chłodna, brak owłosienia, występowanie zmian troficznych, brak tętna.

Przyczyny

Do powstania tzw. stopy cukrzycowej przyczyniają się zarówno neuropatia, zmiany naczyniowe oraz zbyt duże obciążenie okolic stopy.

Uszkodzenie nerwów (neuropatia) prowadzi do uszkodzenia czuciowych włókien nerwowych, co skutkuje pogorszeniem lub zanikiem czucia bólu, dotyku oraz temperatury. Upośledzenie czucia naraża chorego na liczne skaleczenia i urazy, których chory nie zauważa.

Stopa, w której doszło do uszkodzenia unerwienia, ulega zniekształceniu – podwyższeniu ulega sklepienie podłużne stopy, a palce stają się młoteczkowate. Ograniczona ruchomość stawów, obserwowana w przebiegu cukrzycy może także powodować zniekształcenie stóp. Czynniki te prowadzą do uszkodzenia stopy, jej otarcia lub owrzodzenia. Odczuwanie temperatury nie przebiega we właściwy sposób, stąd łatwo o oparzenia i urazy termiczne, które powodują powstawanie ran i uszkodzeń skóry – początkowo niezauważalnych przez pacjenta. Neuropatia powoduje dodatkowo zmniejszenie potliwości stóp, skóra staje się podatna na wysuszenie, często pęka i stanowi potencjalne wrota infekcji.

Na skutek zwężenia drobnych tętnic na stopie dochodzi do upośledzenia jej prawidłowego ukrwienia. Współistniejąca miażdżyca prowadzi do niedokrwienia kończyny, co w konsekwencji upośledza proces gojenia ran.

Zbyt duże obciążenie różnych okolic stopy prowadzi do tworzenia się odcisków, w których najczęściej powstają owrzodzenia. Przeciążenie pewnych obszarów stopy (szczyty palców, pięta) powodują powstawanie modzeli uszkadzających głębiej położone tkanki i będących czynnikiem ryzyka owrzodzeń.

Leczenie

Powstałe rany nieuchronnie kolonizują różne drobnoustroje, które mogą się w niej namnażać i prowadzić do uszkodzenia tkanki z odpowiedzią zapalną – czyli do klinicznie jawnego zakażenia. Zakażenie może rozprzestrzeniać się na głębiej położone tkanki, często sięgając kości.

Rany należy odkazić łagodnym środkiem dezynfekującym i zabezpieczyć jałowym opatrunkiem. Chory powinien dokonywać zmiany opatrunku co najmniej raz dziennie i dodatkowo obserwować ranę pod względem niepokojących objawów, cech infekcji, bólu i nieprzyjemnego zapachu.

W przypadku owrzodzeń cukrzycowych nie stosuje się maści – zalecane są opatrunki koloidalne ze srebrem. Ich działanie polega na zatrzymywaniu wysięku z rany wewnątrz włókien opatrunku, co uniemożliwia kontakt z powierzchnią rany oraz zapobiega maceracji skóry wokół niej. Opatrunek izoluje i absorbuje obecne w wysięku z rany bakterie, które następnie zostają zlikwidowane przez jony srebra. Aktywność przeciwdrobnoustrojowa opatrunku obejmuje liczne bakterie Gram(+) i Gram(–) oraz grzyby. Uwalniane jony srebra podczas bezpośredniego kontaktu opatrunku z raną minimalizują ryzyko zakażeń krzyżowych i efektywnie zmniejszają obciążenie mikrobiologiczne rany.

Leczenie zainfekowanej stopy cukrzycowej jest długotrwałe i wymaga dużej cierpliwości. Zakażenia ran ostrych są najczęściej powodowane przez bakterie Gram (+): Staphylococcus aureus, patogeny ran przewlekłych to bakterie Gram(-): Enterococcus, Pseudomonas aeruginosa. Łagodne i umiarkowane infekcje leczy się antybiotykami doustnymi (klindamycyna, amoksycylina z kwasem klawulonowym), natomiast poważne postacie infekcji zwalcza się cefalosporynami podawanymi parenteralnie.

U około 1 proc. diabetyków schorzenie to prowadzi do amputacji kończyn dolnych i stanowi najczęstszą przyczynę nieurazowej utraty kończyny.

Pielęgnacja

Prewencja powstawania stopy cukrzycowej to przede wszystkim wczesne rozpoznanie choroby i osiągnięcie prawidłowego wyrównania poziomu glukozy we krwi. Niezmiernie ważne jest także utrzymanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego i stężenia cholesterolu – czynniki te mają bezpośredni wpływ na rozwój zmian miażdżycowych.

Właściwa pielęgnacja stóp zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej i pozwala na uniknięcie niebezpiecznych powikłań. Powikłania stopy cukrzycowej stanowią główną przyczynę związanych z cukrzycą pobytów w szpitalu i amputacji kończyny dolnej dlatego niezmiernie ważna jest edukacja pacjentów w zakresie pielęgnacji ran i prewencji owrzodzeń. Edukacja pacjentów to proces, w który zaangażowani powinni być lekarze, farmaceuci i pielęgniarki. Choremu na cukrzycę należy poświęcić wiele czasu oraz dołożyć wszelkich starań, by oswoić go z chorobą, nauczyć z nią funkcjonować, aby czuł się pewnie i komfortowo.

W ciągu ostatnich 20 lat nastąpił znaczny postęp w terapii stopy cukrzycowej, nadal jednak istnieje potrzeba utworzenia specjalistycznych poradni stopy cukrzycowej, gdzie byłaby możliwa współpraca specjalistów z dziedziny diabetologii, chirurgii i ortopedii.

W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia stopy cukrzycowej pacjent powinien bezwzględnie przestrzegać poniższych zasad:

  • Regularna kontrola wizualna stóp –  należy zwrócić uwagę na pęknięcia, odciski, rogowacenie, zmiany zabarwienia skóry
  • Odpowiednia higiena stóp – stopy należy myć codziennie w ciepłej wodzie, unikać ich moczenia – powoduje macerację skóry. Stopy należy dokładnie osuszać, a do pielęgnacji stosować kremy natłuszczające, najlepiej z mocznikiem. Nagniotków i odcisków nie wolno usuwać chemicznymi środkami, w razie konieczności zrogowaciała skórę można zetrzeć pumeksem bądź tarką do stóp – najlepiej udać się do gabinetu chirurgicznego, bądź podologicznego. Niewskazane jest moczenie stóp w nadmanganianie potasu, szarym mydle i korze dębowej. codzienna zmiana rajstop, skarpet – najlepiej wykonanych z włókien naturalnych
  • Wygodne i dopasowane obuwie – zapobiega deformacji stopy. Przeciwwskazane jest chodzenie boso, gdyż stanowi ono ryzyko urazu i ułatwia zakażenia grzybicze
  • Prawidłowe obcinanie paznokci – paznokcie należy obcinać równo z czubkiem palca, zbyt głębokie obcięcie może skutkować wrastaniem paznokcia i powstawaniem ran
  • Umiarkowany wysiłek fizycznie  – ćwiczenia stopy, spacery poprawiają ukrwienie i unerwienie stóp odciążanie stóp – wskazane jest poruszanie się o kulach w razie zaobserwowania skaleczenia, rany lub owrzodzenia należy udać się do diabetologa
4.5/5 - (14 votes)